Workshop Prof Dr. Floortje Scheepers
De menselijke psyche is complex en emergent
Met een gemêleerde groep van buurtteammedewerkers, ervaringsdeskundigen, GGZ coach, participatiemedewerkers en een GGZ fact ervaringsdeskundige zijn we medio 2024 naar Utrecht UMC gegaan voor een training van Floortje Scheepers (Floortje Scheepers – UMC Utrecht) over de netwerkintake.
Netwerk intake: een herstelondersteunende probleemanalyse – UMC Utrecht).
De aanleiding is de pilot “zinvol wachten” die als doel heeft mensen op een GGZ wachtlijst die zich aanmelden bij het buurtteam een zinvolle wachttijd te bezorgen. Dit willen we doen door in een aantal gesprekken de Amsterdammer zijn verhaal te laten doen en alle kansen en mogelijkheden te inventariseren die bij kunnen dragen bij zijn/haar herstel. En de Amsterdammer te ondersteunen bij het vinden van passende initiatieven, voornamelijk in de informele zorg. Daarnaast willen we als ervaringsdeskundigen aansluiten bij herstelbehoeften die nu nog niet geboden worden door een eigen herstelgroep op te zetten.
Die gesprekken, hoe gaan die eruit zien? Om inspiratie op te doen zijn we naar de netwerkintake gegaan. Het doel van een netwerk intake is om de zorg te verbeteren, ruimte te creëren voor contact, intuïtie, het proces van herstel en het niet weten. Hierdoor het vakmanschap weer in the lead.
Want de psyche van de mens werkt niet lineair. Van oorzaak naar gevolg naar de beste interventie. De menselijke psyche is complex en emergent. Lang is gedacht dat probleem A kwam door situatie of gen B en opgelost kon worden door middel C.
Emergent gaat over een nieuw eigenschap die ontstaat. Onze Psyche is een emergent verschijnsel. (zoals de eigenschap nat niet te vinden is in een molecuul water)
Mensen zijn heel divers en hebben alle menselijke eigenschappen in een spectrum. De meeste mensen bevinden zich in het midden van dat spectrum. Al kan dat per leeftijd en situatie ook verschillen. Maar aan de buitenste uiteinden van dat spectrum bevinden zich ook mensen die zich dan anders voelen of zo bestempeld worden. Al deze menselijke eigenschappen hebben een functie. Hoe breder het spectrum van een eigenschap binnen een populatie is, des te beter kan de soort zich aanpassen in veranderende situaties.
Maar hoe om te gaan met jezelf als je nou net aan de uiteinden van een spectrum valt en opvalt/uitvalt in deze maatschappij? Zijn er kenmerken zoals angstig zijn, achterdocht of behoefte aan controle etc. altijd al aanwezig of zijn ze verbonden aan een fase in je leven waarin je je hebt aangepast aan je omgeving. En hoe kijken je naaste naar deze persoonlijke kenmerken die deel uit maken van jou als persoon op dit moment?
Floortje gebruikte de volgende metafoor: De maatschappij is ingericht voor paardenbloemen. Paardenbloemen groeien overal in allerlei omstandigheden. Nat, droog, koud warm van Europa tot in Azië of Afrika. De meeste mensen zijn paardenbloemen. Maar er zijn ook orchideeën. Orchideeën hebben hele specifieke omstandigheden nodig om tot bloei te kunnen komen. De zuurtegraad van de grond, specifieke hoeveelheid water, een bepaalde temperatuur.
Mensen die zijn als een orchidee worden in onze maatschappij vaak gelabeld als een zieke paardenbloem. Waar allerlei interventies en medicaties iemand weer meer paardenbloem moet maken. Erger nog. Die orchideeën zijn blij met die diagnose. Ze weten wat er mis is en kunnen eraan werken weer meer paardenbloem te worden.
Wij hebben andere taal nodig om de orchideeën van deze tijd te duiden. Zodat ze tot bloei kunnen komen als orchidee en zo ook zichzelf accepteren en door anderen geaccepteerd worden.
Interacties geven betekenis. Zo kan het verlies van je baan voor de één een ramp zijn en voor de ander een kans. De betekenis die wij geven bepalen of iets stressvol is of een kans.
Floortje benoemd de term resonantie. Hiermee bedoelt ze dat er ruimte is voor het niet weten, een gelatenheid, de ervaring. Resonantie is een fundament voor verbinding.
Zij houdt een pleidooi om eerst te verbinden, eerst te resoneren door ruimte voor niet weten te geven. Letterlijk je rugzak met kennis dicht houden. (dit doen wij bij het welkom heten en het aansluiten voordat we maatwerk bieden als onze grondhouding bij het buurtteam ook)
Ook over ervaringskennis zegt ze:
Je kan als persoon alles weten over een onderwerp maar zolang je het niet zelf hebt ervaren is het anders. Ze gebruikt de metafoor van een rode appel in een zwart witte wereld, In een zwarte witte wereld kan je de rode appel bestuderen en alle kennis vergaren over de rode appel. Maar pas wanneer je uit je zwart witte wereld stapt en de rode appel zelf ziet en ervaart ken je de rode appel.
Met het vakmanschap in the lead benoemt ze die manieren: je rugzak met kennis dicht laten/ de rode appel ervaren & resonantie.
Met een netwerkintake probeer je de persoon en alles wat er speelt in iemand leven op te tekenen. Je start met een blanco vel.
Er ontstaat er een tekening met bollen. De middelste bol is de Amsterdammer waar het om gaat. Daaromheen alle facetten van iemands leven. Mensen die om iemand heen staan, kwaliteiten, kwetsbaarheden, moeilijkheden, verleden, wensen, krachten. En al deze bollen worden gewogen. Zijn ze neutraal, positief of negatief voor je herstel? Vanuit dit overzicht wordt een actielijst van maximaal 4 door de Amsterdammer zelf geformuleerde doelen opgeschreven. Zo kan de Amsterdammer zelf gaan werken aan het herstel of het stabiel blijven. En met deze doelen kunnen je gaan onderzoeken wat er vanuit de informele zorg bijdraagt aan het behalen van het doel.
Het was een zeer inspirerende training en waarvan we vast wat van mee nemen in onze eigen aanpak.Haar oproep is ons in te zetten voor duurzaam herstel van Amsterdammers vanuit een andere manier van kijken naar de psyche.
Ook nieuwsgierig geworden? Of meer weten vraag iemand van de werkgroep “Zinvol wachten”.
Werkgroep ‘Zinvol wachten’ Amsterdam Oost
De werkgroep bestaat uit: Moni Hanasbei, Jeannette Reurslag, Natasja Lucassen, Nanneke Verhoef, Renze Roessingh, Bernard de Buijzer, Marlis Sluijter en Mandy van Raam Cobben (Ervaringsdeskundige Buurtteammedewerker mraamcobben@buurtteamamsterdamoost.nl).