Hoewel de prijzen al sinds de coronapandemie aan het stijgen waren, was er pas echt sprake van een armoedecrisis toen Rusland de oorlog verklaarde aan Oekraïne in de zomer van 2022. Door de hyperinflatie en de hoge energieprijzen was het alle hens aan dek voor onze schuldhulpverleners van Buurtteam Amsterdam om Amsterdammers met geldproblemen te helpen. Hierbij een terugblik op een roerige periode. Aan het woord zijn Christy de Ruiter, Rayna Khudabux en Paula Jabbour, teamcoördinatoren bij Buurtteam Amsterdam West met als specialisme Bestaanszekerheid.
Wanneer begonnen jullie iets van de armoedecrisis te merken?
Christy: “Voor schuldhulpverlening was dat ongeveer vanaf oktober 2022, toen het kouder werd. De energiekosten gingen enorm omhoog en er was nog veel onduidelijkheid over hoe dit opgelost zou worden. Wel was er al een energietoeslag voor mensen die een minimuminkomen hadden.” Paula vult aan: “Het eerste deel, € 800,-, was al uitgekeerd door de gemeente. Maar na de vakantie was daar voor velen nog maar weinig van over. En toen moest de winter nog beginnen.” Rayna: “En heel veel mensen hadden geen recht op de energietoeslag, maar konden de enorme verhogingen van de energiemaatschappijen niet meer betalen. Niet alleen de Amsterdammers met een minimuminkomen hadden er last van, maar ook de modaalverdieners. Dat maakte het anders en er moest dus snel geschakeld kunnen worden.”
Wat konden jullie in de beginperiode betekenen voor Amsterdammers?
Paula: “We hebben vooral heel veel inkomenstoetsen gedaan. Mensen kwamen langs bij de Financiële Salon om te kijken of ze recht hadden op toeslagen. In 2022 kwamen daar helaas alleen nog mensen met een minimuminkomen voor in aanmerking. Veel mensen waren teleurgesteld. Dat was natuurlijk niet leuk.”
Christy: “We hebben vrij snel een Energie Advies Team opgezet. Zij volgden alle ontwikkelingen en konden collega’s én samenwerkingspartners adviseren over de mogelijkheden die er waren. En zij gaven energieadvies aan Amsterdammers. Ze gingen dan op huisbezoek en gaven tips over hoe je energie kunt besparen in huis: radiatorfolie achter de verwarming, de verwarming in de slaapkamer uit, de bank niet voor de verwarming zetten… in veel huishoudens ging men er nog niet zo bewust mee om. Ook mochten wij gratis energiebespaarboxen weggeven met energiebesparende producten erin. We hebben in korte tijd veel gedaan, het was echt even aanpoten.”
Soms was het ook wachten op aangepaste regels van de gemeente of de overheid. Hoe was de samenwerking met de gemeente?
Christy: “In het begin was het voor iedereen zoeken. Er waren regelingen in de maak voor mensen die net boven het minimum verdienden, maar dit was natuurlijk niet gelijk gereed. Individuele bijzondere bijstand kon alleen op papier door buurtteammedewerkers bij de gemeente aangevraagd worden. Het was soms best even puzzelen wat nu wel en niet kon en waar we terecht konden. Wat heel fijn was, was dat er een taskforce was opgericht met medewerkers van Armoedebestrijding van de gemeente en medewerkers van Buurtteam Amsterdam. Deze kwamen in de eerste maanden wekelijks samen om de actuele ontwikkelingen te bespreken. Deze werden dan vervolgens gedeeld met onder andere de inkomensconsulenten van de gemeente en de schuldhulpverleners van Buurtteam Amsterdam.”
Hoe zorgden jullie ervoor dat kennis gedeeld werd met collega’s en samenwerkingspartners?
Christy: “We hebben bij Buurtteam Amsterdam een gedeeld intranet, BUUT genaamd. Hierop was een speciale pagina ingericht over de armoedecrisis. De ontwikkelingen die door de taskforce werden besproken, werden hier wekelijks in verwerkt. Daarnaast ontvingen we regelmatig een nieuwsbrief Vroegsignalering van de gemeente, waar de wijzigingen ook in vermeld stonden. De schuldhulpverleners van het buurtteam zorgden dat ze goed op de hoogte waren, zodat zij ook collega’s bij vragen goed te woord konden staan over wat er mogelijk was en wat niet.”
Paula: “Het Energie Advies Team had hier ook een rol in. Zij zijn in de beginfase bij de wijktafels in West aanwezig geweest om ook samenwerkingspartners te kunnen informeren over de stand van zaken en welke route zij konden belopen als Amsterdammers bij hen met vragen kwamen. En in de casuïstiekoverleggen, waar ook veel samenwerkingspartners aanwezig zijn, is het ook veel ter sprake gekomen.”
Hebben jullie schrijnende gevallen meegemaakt?
Christy: “De meest schrijnende gevallen waren wanneer de energie bij mensen was afgesloten. Dan kregen wij een melding via Vroeg Eropaf en dan bleek de netwerkbeheerder de energie al afgesloten te hebben, terwijl dat de omgekeerde volgorde is. Gelukkig zijn daar nu stedelijk afspraken over gemaakt dat dit niet zomaar meer mag.” Paula: “Ook hebben we wel meegemaakt dat mensen niet in aanmerking kwamen voor de energietoeslag of Individuele bijzondere bijstand, maar toch echt geen boodschappen meer konden betalen. Toen hebben we met de Voedselbank samen echt gekeken of we uitzonderingen konden maken, zodat mensen toch te eten hadden. Dat was maatwerk.”
Hoe is de situatie nu?
Christy: “Door het prijsplafond is de rust wel een beetje teruggekeerd.” Paula vult aan: “Maar toch zijn mensen nog wel bang voor hun jaarrekening. Sommigen hebben zelf het termijnbedrag naar beneden aangepast omdat ze de hoge kosten niet konden betalen. En die zijn toch angstig dat ze straks een enorm bedrag moeten terugbetalen.” Christy: “Gelukkig is er nu wel meer mogelijk, qua regelingen. De inkomensnorm voor de energietoeslag is opgehoogd naar 130%. En ook een aantal landelijke toeslagen is naar boven toe aangepast, zoals kinderopvangtoeslag en kindgebonden budget. We zien daarnaast dat Amsterdam een hele sociale stad is en ook veel andere regelingen heeft voor Amsterdammers die op de grens van het minimum leven. Doordat de buurtteams een goed overzicht hebben van alle mogelijkheden, kunnen we mensen met een krappe beurs vaak helpen. Het gaat niet alleen om toeslagen of kwijtscheldingen, maar bijvoorbeeld ook om Pakjekans-regelingen of een stadspas, waardoor een uitje of een flinke korting op zwemles ook mogelijk wordt. Juist die kleine dingen maken het leven voor veel Amsterdammers net een stukje mooier.”